Obsessieve en compulsieve persoonlijkheden

Compulsieve mensen worden vaak gedreven door kindtrauma’s die gebaseerd zijn op schaamte. Ouders konden bijvoorbeeld zeggen dat het kind zijn bord moest leegeten “omdat er ergens in de wereld honger is.” Je herkent het compulsieve aan hun drang tot schoonmaken, ordenen, controleren, enzovoort.

Het compulsieve schuilt ook in de neiging tot moraliseren of het geven van kritiek, zelfs wanneer ze weten dat dit tot vijandigheid leidt. Deze mensen hadden vaak ouders met hoge standaarden. Prestatiegerichte opvoeding leidt vaak tot obsessief-compulsieve trekken bij kinderen. Pathologische aandoeningen ontstaan wanneer ouders het verstand boven gevoel stellen, straffen en sterk op prestaties focussen.

In Westerse samenlevingen zijn rede en ‘doen’ de pijlers van de collectieve psychologie, wat bepaalde implicaties heeft gehad.

Bij mensen bij wie het denken het gevoel overheerst, spreken we van een obsessief-compulsieve persoonlijkheid. Denk bijvoorbeeld aan een advocaat of klimaatactivist die zijn eigenwaarde ontleent aan politieke kwesties. Dit zijn vaak “workaholics.” Niet iedereen binnen dit type zweert bij denken én doen - sommigen vluchten juist in het denken. Een professor in de filosofie heeft vaak een obsessieve, maar niet compulsieve persoonlijkheid. Mensen die als accountant werken zijn juist eerder compulsief.

Obsessieve en compulsieve trekken komen vaak samen voor in één persoon. Denk aan opdringerige gedachten of drang tot handelen. In oudere terminologie noemen we dit een neurose.

⚙️ Kenmerken

• Ordelijk, koppig, nauwkeurig, spaarzaam, eenvoudig

• Rigide, niet flexibel, moeite met aanpassing

• Hechten aan orde en discipline

• Hebben hoge standaarden en waarden

  
  

• Praktisch ingesteld, betrouwbaar

• Worden vaak omschreven als “levende machines”

De meeste pathologische varianten bevinden zich aan de compulsieve kant.

Ter vergelijking:

• Een schizoïde persoonlijkheid ontwijkt mensen

• Een paranoïde persoonlijkheid wantrouwt

• Een psychopaat gebruikt mensen

  
  

Freud geloofde dat obsessieve en compulsieve persoonlijkheden te maken hadden met rectale problemen in de kindertijd - zowel psychisch als fysiek (de anale fase: 8 maanden tot 3 jaar). Hoe ouders hun kinderen opdringerig zindelijk probeerden te maken, weerspiegelt vaak een dynamiek van dominantie en onderdanigheid. Daarom spreken deze mensen vaak in termen als “vastzitten” of “alles binnenhouden.”

Ze worden gedreven door angst voor straf en veroordeling, en voelen woede tegenover controle. Obsessief-compulsieve mensen gebruiken taal om hun gevoelens te verhullen, niet om ze te uiten. Ze intellectualiseren, isoleren hun emoties en verplaatsen hun woede.

Op de werkvloer zijn ze sterk taakgericht. Op de vraag “Hoe voelde je je tijdens de aardbeving?” antwoorden ze vaak dissociatief: “Je voelt je een soort van machteloos.”

Obsessieve en compulsieve mensen met een pathologische aandoening vertonen overeenkomsten met het schizoïde type in hun neiging tot zelfisolatie.

Bij overlapping met paranoïde of schizofrene trekken werd in een experiment iemand in een kamer gezet en verteld dat hij daar veilig was. Als hij begon over een complot, was dat een paranoïde-schizofrene reactie. Als hij begon over het schoonmaken van de kamer, was dat een obsessief-compulsieve reactie.

⚖️ Moraal, twijfel en uitstel

Mensen met een obsessieve of compulsieve oriëntatie zijn sterk gericht op moraal en gerechtigheid. Ze maken zich vaak zorgen over het nemen van beslissingen. Uit angst om niet de perfecte keuze te maken, raken ze verstrikt in een “twijfelmanie.” Uitstelgedrag achtervolgt hen voortdurend. Omdat ze geen besluit durven nemen, neemt het leven soms het besluit voor hen.

Overcontrolerende ouders die straf en moralisatie toepasten - of juist ouders waarop het kind niet wil lijken (bijvoorbeeld door alcoholisme of passiviteit) - vormen vaak de basis voor dit psychotype.

Obsessieve mensen ontlenen hun eigenwaarde aan denken, compulsieve mensen aan doen. Uitstelgedrag is vooral zichtbaar bij obsessieve types, terwijl compulsieve personen hun waarde ontlenen aan werk.

Introjectieve obsessieve mensen stellen zelfcontrole boven andere vaardigheden. Ze focussen op discipline, orde, loyaliteit, integriteit en doorzettingsvermogen. Hun moeite om controle los te laten leidt tot problemen met intimiteit, spel, humor en spontaniteit.

Obsessieve mensen horen alle woorden, maar geen muziek. Ze zien - onbewust - door de bomen het bos niet meer.