Paranoïde persoonlijkheid

Deze reeks artikelen is bedoeld om negen psychotypen in kaart te brengen met als doel de communicatie te verbeteren.

Bij een paranoïde persoonlijkheid kun je het beste humor gebruiken - mits deze niet krenkend is en niet op de persoon gericht. Lach samen om iets wat jullie beiden absurd vinden, zoals geopolitiek of andere onderwerpen, maar vermijd kritiek. Als we het zouden hebben over een paranoïde stoornis, dan behoort dit tot een van de moeilijkst te behandelen groepen mensen, omdat zij geen vertrouwen hebben in anderen.

Een getrainde psycholoog kan op een luchtige manier iets verwoorden om het belachelijke in de angsten van het paranoïde type bloot te leggen, bijvoorbeeld: “Dus door jouw magische krachten kunnen nu miljoenen andere vrouwen niet slapen?” Wees hier voorzichtig mee, want een paranoïde persoon kan zich direct afsluiten en jou na zo’n opmerking als een bedreiging beschouwen.

Dit psychotype wordt vaak gekenmerkt door projecties en megalomane gedachten (grootheidswaanzin of het toekennen van bijzondere eigenschappen aan zichzelf, zoals: ‘Elektriciteit werkt niet door mij, want ik beschik over bepaalde krachten’). Mensen met een gezond paranoïde psychotype werken vaak in de politiek. Dit komt voort uit hun verlangen om oppositie te vormen tegen krachten die zij als duivels beschouwen.

Ze hebben moeite met het beheersen van woede, koesteren wrok en wraakgevoelens, en lijden onder intense angst voor kwaadaardigheid in anderen. Dit type mens kan gevoelig zijn voor verslavingen. Afgunst, woede en jaloezie hangen als donkere wolken boven hun leven. Ze projecteren deze gevoelens direct op anderen: “Ze zijn jaloers op mij, en omdat ze jaloers zijn, willen ze me iets aandoen.”

Projectie en ontkenning domineren de psyche van een paranoïde karakter. Het karakter kan evolueren naar borderline-, psychotische of neurotische niveaus, maar dat is niet het geval bij de meeste paranoïde mensen.

Freud dacht dat paranoia voortkwam uit een verlangen naar hetzelfde geslacht, maar in de praktijk blijkt dat paranoïde mensen bang zijn voor elk soort verlangen.

Kindertrauma van het paranoïde type: Als kind hebben ze ernstige beledigingen ervaren die hun gevoel van effectiviteit aantastten. Ze voelden zich voortdurend overmeesterd en vernederd, wat later resulteert in verzet tegen autoriteit. Ouders van een paranoïde type leverden veel kritiek, waren moeilijk te behagen en hanteerden grillige straffen. Ze waren achterdochtig en oordelend, en toch moest het kind hen vertrouwen. Paranoia kan ook ontstaan wanneer een kind de zondebok in het gezin was, werd opgevoed met plagerijen en sarcasme, of een angstige moeder had die niet in staat was het kind te troosten.

In de kindertijd van een paranoïde type werden schaamte en angst geprogrammeerd, want de ouders waren niet in staat om begripvol te zijn. Het kind werd steeds beledigd. Ook een explosieve en gewelddadige vader kan de oorzaak zijn. Het programma van een paranoïde type is: “I’ll hit you before you hit me.” Het gebrek aan mensen die konden helpen en het opgroeien met beangstigende ouder(s) kan de basis vormen voor paranoia.

Sommige kenmerken lijken op die van psychopaten, met het verschil dat een paranoïde type gevoel heeft en in staat is om lief te hebben. Een paranoïde type kan zich hechten en is in staat om loyaal te zijn. Dit feit maakt therapie mogelijk, ondanks hun hyperreactiviteit, vijandigheid en terreur.

Er is sprake van dualiteit in het zelfbeeld (vernederd, veracht, onmachtig versus almachtig, gerechtvaardigd, triomfantelijk). Deze polariteit is waarneembaar in de mate van angst waarin paranoïde types leven. Continu scannen ze hun omgeving op gevaar. Alles wat gebeurt, betrekken ze op zichzelf (subjectief denken).

Dit is zichtbaar bij psychotische vormen van paranoia. Zo kan een paranoïde persoon zeggen dat hij het doelwit is van geheime diensten, en dat een tv-reclame op hem gericht is.

Door megalomanie krijgen ze een gevoel van schuld: alles in de wereld gebeurt door mij. Paranoïde mensen halen hun eigenwaarde uit het aanvallen van autoriteiten. Rechtvaardigheid geeft hen een gevoel van opleving.

Dit komt door het onbewuste verlangen om de vervolgende ouder uit te dagen en te verslaan. Een paranoïde type is observatiegericht en bekijkt elke mimiek op het gezicht van zijn gesprekspartner.

Ik zal dit artikel misschien een keer uitbreiden, dit is nog niet alles.